4 چوبی که اشتغال بانوان را حلال می کند

گذشته و حال وضعیت اشتغال زنان

اشتغال و فعالیت زنان در بیرون از خانه مسأله­ای جدید و تازه نیست، بلکه امری است که از زمان­های دور رواج داشته و بیشتر بانوان پا به پای مردانشان در بیرون از منزل در اموری مانند کشاورزی، دامداری و امثال آن مشغول فعالیت بودند، اما با گذشت زمان و تغییر شرایط اقتصادی و اجتماعی، نوع فعالیت و انگیزه ­های آنها در کار کردن دگرگون شده است.

در گذشته زنان فقط برای امرار معاش و تأمین نیازهای خانواده به کار و فعالیت مشغول بودند و کار کردن آنها منافاتی با زندگی خانوادگی­شان نداشت، اما در عصر حاضر علاوه بر تأمین نیازهای معیشتیِ خانواده که اصلی­ترین انگیزه اشتغال است، رسیدن به استقلال مالی، پُر کردن اوقات فراغت، کسب هویت، حفظ شادابی و نشاط و همچنین چشم و همچشمی از جمله دلایل کار کردن زنان در محیط اجتماعی است و اشتغال به حدی برای زنان امروزی اهمیت دارد که اغلب موقعیت کاری را بر زندگی زناشویی یا تربیت فرزند ترجیح می­دهند و حاضرند برای حفظ شغل خود زندگی مشترک یا تربیت فرزندانشان را رها کنند.

با اینکه امروزه نظر اکثریت صاحبنظران و اندیشمندان جامعه نسبت به اشتغال بانوان مساعد است، ولی هنوز کم و کیف آن به خوبی مشخص نگردیده است و همین باعث شده که آسیب­های زیادی به جامعه زنان وارد شود. بنابراین برای حفظ سلامت روح و جسم بانوانِ جامعه ضروری است چگونگی اشتغال و فعالیت بانوان در بیرون از منزل به وضوح روشن گردد. برای این امر بهترین منبع بیانات علما و اندیشمندان دین از جمله رهبر معظم انقلاب است که می­تواند راهگشای این مسأله باشد.

شرایط اشتغال زنان از دیدگاه بزرگان

به عقیده علمای دین زنان با حفظ حدود اسلامی و رعایت ضوابط شرعی می­توانند به فعالیت و کسب و کار مشغول شوند. حدود و ضوابط شرعی که در بحث اشتغال زنان مطرح شده شامل چند مورد است:

۱ ـ حلال بودن کار و شغل مورد نظر، زنان از پرداختن به فعالیت ­هایی که حرام است مانند آوازگی و رقاصی، منع شده ­اند.

۲ـ اشتغال با اذن شوهر و توجه به حقوق همسران، (این شرط خاص زنان متأهل است) از نظر اکثر علمای دین اجازه شوهر برای کار کردن و بیرون رفتن زن از منزل لازم و ضروری است، خصوصاً اگر اشتغال او باعث تضییع حقوق شوهر شود و اگر بدون اذن او از منزل خارج شود سرکش (ناشزه) شناخته شده و حق نفقه ندارد.

۳ـ حفظ حجاب و عفاف در محیط کار، منظور از حجاب رعایت پوششی است که اسلام برای زنان واجب کرده است؛ عفاف نیز شامل عفت در نگاه، گفتار و رفتار است.

  ۴ـ عدم اختلاط با نامحرم و رعایت حریم، به عقیده فقها از آنجا که اختلاط نامحرم زمینه ­ساز گناه و فساد است لذا زنان باید سعی کنند در محیطی به فعالیت مشغول شوند که حداقل اختلاط در آن باشد.

آیت ­الله سبحانی در این زمینه می­فرمایند:

«مسلماً اختلاط زن و مرد، دختر و پسر، هرچه هم از نظر تقوا و پیراستگی در درجه بالایی قرار بگیرد، پیامدهایی دارد که هرگز به صلاح جامعه، فرد و خانواده نیست. همه افراد یوسف زمان نیستند که در برابر برنامه‌های شکننده عصمت، پایداری کنند» .

کیفیت اشتغال زنان از دیدگاه مقام معظم رهبری:

علاوه بر حدودی که علمای اسلام برای اشتغال بانوان مطرح کرده­اند، رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز به مواردی اشاره فرموده­اند که از جمله آنها:

◄ برای بانوان حفظ خانواده و تربیت فرزندان مقدم بر اشتغال است، از این رو در صورتی که فعالیت زنان در بیرون از منزل با این امر در تعارض باشد، اولویت با خانواده است.

«پس ما با آن اشتغال و مشارکتی کاملاً موافق هستیم که به این قضیه‌ی اصلی (خانواده) ضربه و صدمه نزند؛ چون این جایگزین ندارد. شما اگر بچه‌ی خودتان را در خانه تربیت نکردید، یا اگر بچه نیاوردید، یا اگر تارهای فوق‌العاده ظریف عواطف او را ـ که از نخ­های ابریشم ظریف‌تر است ـ با سرانگشتان خودتان باز نکردید تا دچار عقده‌ی (عاطفی) نشود، هیچ کس دیگر نمی­تواند این کار را بکند؛ نه پدرش، و نه به طریق اولی‌ دیگران؛ فقط کار مادر است. این کارها، کار مادر است؛ اما آن شغلی که شما بیرون دارید، اگر شما نکردید، ده نفر دیگر آنجا ایستاده‌اند و آن کار را انجام خواهند داد. بنابراین اولویت با این کاری است که بدیل ندارد.»[۱]

◄ متناسب بودن مشاغل زنان با ویژگی­های روحی و جسمی آنها.

«این هنر نیست که زن کار مردانه را تقلید کند، زن یک کار زنانه دارد که ارزش آن از هر کار مردانه‏ای بیشتر است. امروز دست­های بشدت مشکوک، موج ضد ارزشی را در دنیا به راه انداخته‏ اند – که در همه جا هست، در کشور ما هم متأسفانه در گوشه و کنار دیده میشود ـ اینها می­خواهند زن را وادار کنند به اینکه بشود یک مرد! این را کسر شأن زن میدانند که چرا فلان کارها را مرد میکند، زن نکند! این کسر شأن است؟ نگاه به این مسأله، نگاه غلطی است. …. شما دلتان میخواهد که ما بیائیم بگوئیم زن، یک مرد است؛ آن وقت یک مرد مصنوعی؛ کپی دوم مرد! این چه افتخاری است برای زن؟ افتخار برای زن این است که یک زن باشد؛ یک زن کامل، یک مؤنث کامل. …. این ارزش ـ یک زن کامل بودن ـ از یک مرد کامل بودن کمتر که نیست، در مواردی قطعاً بالاتر و بیشتر هم هست.»[۲]

◄ حفظ کرامت و ارزش معنوی زنان؛ اشتغال زنان نباید با کرامت و ارزش معنوی و انسانی زنان منافات داشته باشد و آن را تحت­ الشعاع قرار دهد.

«…. یک کشور که نمی‌تواند از نیروی کار زنان در عرصه‌های مختلف بی‌نیاز باشد. اما این کار نباید با کرامت و ارزش معنوی و انسانی زن منافات داشته باشد. نباید زن را تذلیل کنند و او را وادار به تواضع و خضوع نمایند. تکبر از همه‌ی انسانها مذموم است، مگر از زنان در مقابل مردان نامحرم، زن باید در مقابل مرد نامحرم متکبر باشد، در حرف زدن مقابل مرد نباید حالت خضوع داشته باشد. این برای حفظ کرامت زن است.»[۳]

به طور کلی بر اساس بیانات فقها و علمای دین، برای اشتغال زنان میتوان چنین الگویی را ترسیم نمود:

کاری از گروه سبک زندگی باحجاب
پانوشت :

[۱] ۱۳۹۰/۱۰/۴

[۲] ۱۳/۴/۱۳۸۶

[۳] ۲۵/۹/۱۳۷۱