سیمای کودک؛آنچه هست و آنچه که باید باشد

 باید این دستگاه (صدا و سیما)، دستگاهی باشد که بعد از چند سال تمام قشر ملت را روشن کند تمام را مبارز باربیاورد، تمام را متفکر بار بیاورد، تمام اینها را مستقل بار بیاورد، آزادمنش بار بیاورد، از غرب‌زدگی بیرون کند، استقلال به مردم بدهد. 

امام خمینی ،صحیفه نور، جلد ۵، صفحه ۲۰۳

صبح وقتی که کودک از خواب بیدار می­‌شود صبحانه خورده یا نخورده به تماشای تلویزیون مشغول می­‌شود؛ مادر هم با اعتماد به این رسانه با فراق بال به کارهای خود می‌‌پردازد. خیالش راحت است که طفل او با اشتیاق فراوان با برنامه­‌‌های کودک همراه شده و دیگر اذیت نمی­‌کند، بهانه­‌های بیجا نمی­‌‌گیرد تا او به راحتی بتواند کارهای روزانه­‌اش را انجام بدهد؛ اما غافل است از اینکه این جعبه جادویی تنها کودک را سرگرم نمی­‌کند بلکه با برنامه­‌های متنوعش او را تربیت می­‌کند.

روح کودکان انعطاف­‌پذیر است و هر آنچه بر ذهن و روحشان وارد می­‌شود باقی مانده و جزئی از شخصیت آنها در آینده خواهد شد، اغلب با تماشای برنامه­‌های تلویزیون، الگوهای رفتاری و فکری خود را از آنها استخراج می‌کنند. اگر چه برخی این مسأله را امری منفی برای این رسانه تلقی می‌کنند، ولی می­‌توان با سیاست‌‌ها و برنامه­‌ریزی­‌های صحیح و به‌جا، از آن در راستای اهداف تربیتی و آموزشی کودکان این سرزمین استفاده کرد.

امام خمینی (ره) هم با درک ظرفیت بالای رسانه ملی، آن را یک دانشگاه عمومی خوانده­‌اند که در آن اخلاق، ارزش­‌های اسلامی و راه و روش صحیح زندگی کردن آموزش داده می­‌شود.

ایشان تلویزیون را ابزاری صِرف برای سرگرمی و پر کردن اوقات فراغت نمی­‌دانستند، بلکه وسیله­‌ای برای آموزش و انتقال ارزش‌ها و مفاهیم دینی و اسلامی می­‌خواندند. مقام معظم رهبری نیز بارها در دیدارهای مختلفی که با مدیران و رئیس سازمان صدا و سیما داشته­‌اند تأکید کرده­‌اند که برنامه‌­های رسانه ملی باید در جهت رشد و ارتقای معرفت دینی مردم باشد، اسلام و معارف اسلامی را به گونه‌­ای صحیح منتشر کرده و فضیلت‌های اخلاقی را در جامعه گسترش دهد.

همچنین در قانون اساسی نیز آمده است که تلویزیون بایستی در جهت روند تکاملی انقلاب و در خدمت اشاعه فرهنگ اسلامی قرار گیرد و از ترویج فرهنگ بیگانه پرهیز کند.

مدیران طرح و برنامه­‌ریزی سازمان، با در نظر گرفتن رهنمودهای مدبرانه رهبران نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی و قرار دادن آنها به عنوان استراتژی و سیاست­‌های سازمان صدا و سیما، مبنا قرار دادن دین در همه برنامه­‌ها و فعالیت‌‌ها، نشر معرفت روشن­‌بینانه، گسترش رفتارهای مبتنی بر باورهای دینی و مکارم اخلاقی و تبیین و ترویج فضیلت­‌های اخلاقی را اهداف کلان این سازمان در برنامه­‌سازی قرار دادند.

با توجه به اهمیت برنامه­‌های کودک و تأثیر عمیق آنها در فکر، بینش و رفتار کودکان، صدا و سیما برای تولید و پخش این برنامه­‌ها اهدافی در راستای فرمایشات امام خمینی و مقام معظم رهبری در نظر گرفته است، که از جمله آنها می­‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

ـ ارتقای آگاهی و علایق کودکان و نوجوانان نسبت به عقاید، احکام و ارزش­‌های دینی.

ـ ایجاد جاذبه نسبت به فرائض دینی.

ـ ارتقای ادب، اخلاق و رفتار کودکان و ترویج فضایل اخلاقی.

کودکان ما شیفته چه جامعه‏‌ای هستند، جامعه ای با اِلمان‌های غربی یا ایرانی؟ مشتاق چه نوع برنامه‌‌هایی هستند؟ آیا به قول امام(ره) مستقل‌‌اند یا غربزده و شیفته شخصیت‏‌ها و برنامه‌های خارجی؟

از جمله شاخص­‌هایی که برای ارزش‌ها و رفتارهای دینی و فضیلت­‌های اخلاقی در نظر گرفته می­‌شود، رعایت حریم، حیا، عفاف و حجاب است که به راحتی می­‌توان در برنامه­‌های کودک و به صورت غیر مستقیم به نمایش گذاشت.

اما با این همه تأکیدها، ولی امروزه شاهدیم که در بیشتر برنامه­‌های کودک این شاخص‌‌ها رعایت نمی­‌شود و کودکان هر روزه بیشتر و بیشتر با این واژه ها بیگانه می­‌شوند.

وقتی کودکان بازیگر دختر در برنامه­‌های تلویزیون و کارتون‌‌ها بدون حجاب حاضر می­‌شوند یا عموها و خاله‌‌‌‌ها در برنامه کودک در کنار هم شروع به خواندن شعرِ با موسیقی می­‌کنند، یا اینکه حتی کودکان مهمان در برنامه­‌ها با پوشش کافی حاضر نمی­‌شوند، چطور می­‌توان از کودکان‌مان انتظار حیا و حجاب داشت وقتی که روزانه اینها را تماشا کنند.

و حال این نکته جای تأمل دارد که رسانه ملی با این اهداف تعریف شده چقدر فاصله دارد و چه بسا بتوان آن را رسانه غربی نام نهاد، ترویج موسیقی به بهانه‌‌های واهی و رعایت نکردن حریم حیا در این برنامه‌‌ها که جایگاه بسیار مناسبی برای انتقال این مفاهیم است خود روشنگر این موضوع است.

حتی اگر برنامه­‌سازان به تأثیر این جعبه جادویی بر رفتار و گفتار کودکان جامعه توجه کنند و دغدغه تربیت و انتقال مفاهیم دینی داشته باشند و بدانند که اموری مثل حجاب یکباره در جامعه و بین کودکان گسترش پیدا نمی‏‌کند، بلکه از طریق به نمایش گذاشتن آنها و بدون توصیه و سفارش مستقیم، می­‌توان کودکان را به این امور و مفاهیم علاقه­‌مند کرد، تمام تلاش خود را در جهت نهادینه کردن این آموزه­‌ها قرار می­‌دهند.این مسأله‌‌ای است که در عمل باید هدف سیاست‏‌های اصلی صدا وسیما در ارتباط با برنامه‌های کودک باشد.

کاری از گروه دین و فرهنگ باحجاب