آیا مردان بددل، غیرتی هستند؟

 غیرت یکى از صفات و ویژگى‌هاى طبیعى انسان است و هر کس به صورت غریزى و فطرى از آن برخوردار است. وجود این صفت باعث آن مى‌شود که آدمى از آنچه که دوست مى‌دارد و یا وظیفه محافظت از آن به او سپرده شده است، نگاهبانى کند. غیرت، صفتی لازم برای حفظ و حراست از کیان خانواده است. در حقیقت اسلام مدلی از روابط میان محرم و نامحرم را طراحی کرده که به صلاح زندگی است و آن را از آفات جدی حفاظت می‌کند. لذا مومن باید غیور باشد و نسبت به این مرزها حساس باشد. اما همین صفت نیز حد و مرزی دارد و زمانی اگر به افراط برسد؛ بد گمانی و بد دلی است و اگر به تفریط بی انجامد بی غیرتی و لا ابالی گری است.

در اهمیّت بحث غیرت در خانواده امام صادق (ع) می فرمایند: «مرد براى اداره منزل وخانواده خود به سه خصلت نیاز دارد که اگر هم به طور طبیعى آن ها را نداشته باشد، باید خود را به تکلّف در آن ها وا دارد: خوش رفتارى، گشاده دستىِ سنجیده، وغیرت بر حفاظت از آن ها» (۱)

مردان با غیرت حقوق همسرانشان را رعایت می کنند

کلمه‌اى که در تعریف غیرت مرد در خانواده مناسب به نظر مى‌رسد حساسیت است. به این معنا که غیرت نوعى حساسیت است، حساسیتى که ازمسئولیت مرد برخاسته است و سبب حفظ حقوق طرف مقابل می شود. پروفسور حامد الگا می گوید: «اولین بار که جزوه حقوق امام سجاد(ع) را دیدم گفتم اگر مسئولین جوامع این را می دیدند و عمل می کردند الان وضع این گونه نبود چون حتی نمی توان پشه ای را در هوا ببینی و برایش احساس مسئولیت نکن .» انسان غیور حتی نمی تواند حقوق حیوانات را نادید بگیرد و آسان بگذرد پس به طریق اولی و در نظام خانواده نیز مرد غیور نسبت به حفظ حقوق همسرش دقت فراوان دارد و هیچگاه با سخت گیری های خود اسباب آزار اورا فراهم نمی کند چرا که این آزار دیگر غیرتمندی و حفظ حقوق طرف مقابل نیست بلکه نوعی بد گمانی و بددلی و آزار و تضییع حقوق همسر است.

زنان مردان با غیرت را دوست دارند

همانطور که غیرت ورزی یکی از خصایص فطری مردان است. از نیازهای فطری و طبیعی زنان نیز این است که دوست دارند تحت غیرت و ولایت مرد باشند. زن اگر روح و شخصیت نرمال داشته باشد غیرتمندی همسرش را دوست دارد و مى‌خواهد همسرش نسبت به وضع او حساس باشد. اصولاً خانم ها از مردى که نسبت به وضع لباس و پوشش آن ها بى تفاوت باشد، ناراضى‌اند. اما این حساسیت مرد تا زمانى از جانب بانوان نوعى دوست داشتن، محبّت و حمایت تلقى مى گردد که در حد معقول باشد. اگر از راه اعتدال خارج شده و به سوى افراط و تفریط گرایش یابد، مذموم خواهد بود و به بدگمانی منفی تبدیل می‌شود. به گونه‌اى که مى‌توان چنین گفت غیرت تا جایی است که:

◄ از روى بدگمانى

◄ همراه با سخت‌گیرى

◄ براى کسانى که خود اهل مراقبت‌اند، نباشد مگر آن که به قراینى خلاف آن ثابت شود بسیارى از

بانوان خود حریم خویش را رعایت مى کنند و در این صورت حساسیت نشان دادن بیشتر آثار منفى به دنبال خواهد داشت. امام علی (ع) در سفارش به فرزند خود امام حسن (ع) فرمود: «از غیرت نا به جا (نسبت به زنان) بپرهیز که آن، زن سالم را به بیماری و پاکدامن را به بدگمانی (اندیشه گنهکاری)، می‌کشاند.» (۲) در این سخنان، حضرت به نکته مهمی اشاره کردند و حساسیت های بی مورد برخی مردان را که به بهانه غیرت ورزی، همسران خود را از هرگونه فعالیت اجتماعی باز می دارند، مورد انتقاد قرار داده است.

مرز بین غیرت و بد دلی کجاست؟

اسلام دین بسیار واقع‌نگری است و تمام دستورات آن بر اساس اعتدال و حفظ تعادل فرد، خانواده و اجتماع صادر گردیده است. اسلام در عین این‌که غیرت را جزو ایمان می‌داند و بی‌غیرتی را نکوهش می‌نماید، بدگمانی و بددلی را نیز مذموم دانسته و پیروانش را به دوری از این عمل وا می‌دارد.

 پژوهش‌های گسترده و عمیقی برای مرزبندی دقیق میان غیرت و بددلی باید صورت گیرد تا به عنوان فرمولی لازم الاجرا اعمال کرد، حتی این موضوع تا حد زیادی به شرایط فردی، مکانی و زمانی دارد با این وجود، با استفاده از بعضی روایات می‌توان نوعی مرزبندی به دست آورد:

۱٫سوء ظن

 یکی از مهم‌ترین مرزهای غیرت و بددلی، بدگمانی و قضاوت بر اساس سوء ظن‌ها است. غیرت بی‌جا که بر اساس بددلی است یک واکنش نامتعادل به رفتار همسر است که ریشه در بدگمانی دارد و در نهایت منجر به تهمت زدن می‌‌شود؛ چرا که دلیلی بر این‌ که ناموس فرد واقعاً این کار را کرده باشد وجود ندارد و فرد بر اساس گمان خود به او تهمت کاری را می‌زند.

 ۲٫تعصب بی جا

 از نظر اسلام هر گاه دستورات الهی به فردی اجازه کاری را داد؛ یعنی خداوند به انجام آن راضی است و نباید تعصبات قومی و بعضاً جاهلی دیگِ غیرت را به جوش آورده و مشکلاتی را برای افراد به وجود آورد. به عنوان مثال هنگامی که عقد نکاح بین دختر و پسری خوانده می‌شود طبیعی است که آن ها با یکدیگر محرم‌اند و شایسته نیست برخی از موانع را برای ارتباط با ایشان فراهم کنند مانند برخی از افراد که تعصب جاهلی دارند و گاه شنیده می‌شود که امثال این دو جوان یاد شده که اکنون زن و شوهر  هستند را دچار مشکل می‌نمودند.

 ۳اختلالات روانی

 این نوع بددلی منشاء درونی و روانی دارد و فرد به جهت عدم تعادل روانی نسبت به رفتار همسر خویش واکنشی سخت‌گیرانه و به ظاهر غیرت ورزانه نشان می‌دهد. چنین رفتارهای می‌تواند ناشی از حسادت شدید، بدبینی حاد، توهم‌های بیمارگونه؛ مانند این‌که فرد تصور می‌کند همه به او خیانت می‌کنند، باشد. این رفتارها نیز غیرت ورزی نیست، بلکه سخت‌گیری‌های بی‌موردی است که اطرافیان را دچار مشکل می‌کند و زندگی را برای آنان تلخ می‌کند.

4. بزرگ‌نمایی تخلفات کوچک

در این مواقع فرد آستانه تحمل کمتری دارد و با دیدن و یا شنیدن یک موضوع کوچک آن ‌را بسیار بزرگ‌تر از آن چیزی که هست تصور نموده و شدتی بسیار بزرگ‌تر از نوع تخلف را برای ناموس خویش در پی می‌گیرد. این عمل نیز شایسته نیست و غیرت نابجا و حساسیت بیش از حد است. این شیوه نیز مورد نکوهش واقع شده است. امام علی(علیه السلام) در نامه‌ای به فرزندش امام حسن(علیه السلام) می‌فرماید: «مبادا از خود غیرت‏ نابجا نشان دهى؛ زیرا از این رهگذر، زن درست‌کار به نادرستى افتد، ولى درباره آنان محکم کارى کن، آن‌گاه اگر عیبى دیدى در مجازات کوچک و بزرگ درنگ مکن. مبادا زود مجازات کنى که در این صورت گناه را بزرگ‌تر جلوه داده‌‏اى و براى پوزش خواهى ارزشى قایل نشده‌‏اى.»(۳) پس چنین رفتارهایی هر چند به ظاهر غیرت‌مندانه به نظر می‌رسد، اما غیرت ورزی نابجا بوده و از نظر مبانی دینی مطرود است. رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم می فرمایند: «بعضی از انواع غیرت است که خدا و رسولش آن را دشمن دارند و آن این است که مرد بی‌جهت و نابجا بر اهل خود غیرت نماید»(۴) در واقع مردان اگر خواهان قوام و ادامه زندگی مشترک خود هستند می بایست طبق فرموده دین اسلام که تعادل را بهترین امور می داند در اجرای حقوق همسران و غیرت ورزی در مسیر تعادل خود حرکت کنند و با کسب مهارت هایی که در این زمینه وجود دارد بر شک و ظن خود غلبه کنند که این امر کیدی از کیدهای شیطان است و زمینه را برای شک ها و تصورات نامربوط دیگر فراهم کرده و در نهایت از بین رفتن خانواده می شود.

منابع

۱) میزان الحکمه،ج ۵ ،ص۹۷

 ۲) نهج البلاغه، نامه ۳۱

 ۳) کافی / ج ۵ ص ۵۳۷ ج ۹۴(انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، ج ۶، ص ۵۲۲۹، سخن، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۱ش)

 ۴) نراقی، ملا احمد؛معراج السعاده، ص۲۲۴به نقل از سنن دارمی ج۲،ص۱۴۹