خواندن این مطلب بر هر خانمی واجب است (اپیدمی آرایش)/ مصاحبه اختصاصی

ناهنجاری که اکنون جامعه ما با آن روبه رو است و در معرفی هویت جامعه به سایر کشورها نقشی اساسی را ایفا می‌کند، اپیدمی آرایش است که اکنون متاسفانه سن استفاده از آن روبه کاهش است.

در این مصاحبه تلاش شده است تا به مسئله کاهش سن آرایش در میان جوانان پرداخته شده و اثرات آن بررسی شود. لذا در همین خصوص با مشاور نام آشنایی همچون “علی صدرا” به گفت و گو می‌پردازیم.

دکترعلی صدرا، مشاور، مدرس دانشگاه تهران، مذاهب اسلامی و دانشکده الهیات است که تحصیلات خود را در مقطع دکتری و در رشته فلسفه علم در دانشگاه جهانی آمریکا به پایان رساند. وی سوابق تحقیقاتی درخشانی در زمینه جامعه‌شناسی و روانشناسی دارد و با سمینارهای کشوری و رسانه‌ای او نیز آشنایی داریم.

+باحجاب: پایین آمدن سن آرایش چه مضراتی دارد و کشور ایران در زمینه استفاده از لوازم آرایشی چه رتبه‌ای جهانی را دارد؟

*دکتر علی صدرا: آنچه که در سال‌های اخیر در زمینه استفاده از لوازم آرایشی باعث نگرانی‌هایی شده، کاهش سن مصرف این لوازم و به صورت افراطی است. به گونه‌ای که به گفته‌ی آسیب‌شناسان و متخصصان علوم رفتاری – کشور ما در مصرف لوازم آرایشی در میان کشورهای آسیایی مقام دوم و در جهان مقام هفتم را دارد و سن استفاده از لوازم آرایشی نیز در کشور ما نسبت به دو دهه قبل، ۱۰ سال کاهش یافته و به سن ۱۷ سال رسیده است.

متاسفانه ۷ درصد از پسران و مردان از لوازم آرایشی استفاده می‌کنند، این در حالیست که حتی بعضی از لوازم بهداشتی مانند کرم، ژل مو و اسپری‌های خوشبوکننده جزو لوازم آرایشی به حساب نمی‌آیند و منظور ریمل، کرم پودر و … است.

آنچه که باعث نگرانی در زمینه استفاده از لوازم آرایشی شده، کاهش سن مصرف این وسایل است، به‌گونه‌ای که استفاده از لوازم آرایشی در کشور ما در میان کودکان نیز وجود داردکه این خود به تنهایی به‌شدت در بحران هویتی فرد تأثیر می‌گذارد.

+آیا گریم کودکان که حتی در مراکز پرورشی و دولتی هم رواج یافته در شکستن حریم روح معصوم کودک و افزایش میل او به استفاده از لوازم آرایشی برای تغییر، تاثیر دارد؟

*در بسیاری از مراکز تفریحی شاهد غرفه ای هستیم که مشغول گریم صورت کودکان به انواع و اقسام رنگ‌ها می باشند. حتی اگر کودکی هم اصرار به این کار نداشته باشد اغلب والدین تمایل دارند که صورت کودکشان را گریم کنند و با آن عکس بیندازند. اما اگر متوجه باشند که این رنگ‌ها که اغلب همان مواد آرایشی است و یا از موادشیمیایی قوی تشکیل شده است بر روی پوست کودکانشان چه مضراتی دارد هرگز راضی به انجام این کار نمی شوند.

در ادامه مبحث مضررات لوازم آرایشی برای کودکان باید گفت، استفاده از هر نوع ماده شیمیایی از جمله رنگ روی صورت می‌تواند با عوارضی همراه باشد. شایع‌ترین این عوارض حساسیت پوستی است. به عنوان مثال اگر کودکی به نوعی رنگ حساسیت داشته باشد ممکن است در مرتبه اول استعمال آن روی پوست مشکل خاصی ایجاد نشود اما در مرتبه دوم استعمال آن رنگ، دچار قرمزی، تورم و خارش پوستی ‌شود که می‌تواند عوارض ناخوشایندی را به همراه داشته باشد و در این شرایط مراجعه به متخصص پوست و مو ضروری است.

مطالعات جدید نشان می‌ دهد گریم و آرایش کردن کودکان و دختران نوجوان می‌‌تواند خطرات جدی برای سلامت آنان به همراه داشته باشد. تحقیقات جدید نشان می ‌دهد محصولات آرایشی مانند ریمل‌‌ها، سایه چشم و دیگر محصولات، دارای مواد شیمیایی هستند که می‌تواند منجر به بیماری ‌هایی مانند سرطان، به هم ریختگی تعادل هورمونی و حتی ناباروری شود و این مشکلاتی است که اکنون با آن مواجه هستیم و کمتر به بررسی علت حقیقی آن پرداخته می‌شود.

متخصصان پوست معتقدند: به طور کلی استفاده از لوازم آرایش و لوازم گریم بزرگسالان برای کودکان به چند دلیل صلاح نیست؛ زیرا اولا فرهنگ غلط استفاده از لوازم آرایش را عملا به کودکان‌مان آموزش می‌دهیم و آن ها را در بزرگسالی به مشکلات جدی مواجه می‌کنیم، ثانیا پوست کودکان بسیار حساس‌تر از بزرگسالان است و امکان رخداد آلرژی و حساسیت پوستی در آن ها بیشتر است و به خصوص این مسئله در مورد کودکان مبتلا به آلرژی‌های پوستی «اگزمای سرشتی» و تنفسی (آسم) به طور شایع‌تر مشاهده می‌شود و در درجه سوم امکان دچار‌شدن پوست کودکان به آکنه (جوش غرور جوانی)  در سن پایین در صورت استفاده از لوازم آرایش و گریم بزرگسالان وجود دارد.

 +چه عوامل اساسی باعث بروز و رشد این آسیب شده اند؟

*پایین آمدن سن استفاده از لوازم آرایشی جنبه‌ تقلیدی دارد و در بسیاری از موارد جوان یا نوجوان بدون آنکه علت کارش را بداند می‌خواهد از دیگران الگوبرداری کند. متخصصان الگوبرداری را یکی از عوامل کاهش سن استفاده از لوازم آرایشی می‌دانند و می‌‌گویند: جوانان ما با الگوبرداری از خوانندگان و هنرپیشه‌ها از طریق شبکه‌های ماهواره‌ای به سمت این پدیده روی می‌آورند، این در حالی است که در غرب جوانان زیاد آرایش نمی‌کنند؛ چون نیازی به این کار ندارند و تنها هنگامی که سن افراد بالا می‌رود و آثار پیری در صورت آن ها مشاهده می‌شود، برای رفع چین و چروک از لوازم آرایشی استفاده می‌کنند.

استفاده از لوازم آرایشی در کشور «اپیدمی» شده است و هنگامی که یک پدیده همه گیر و مد شود دیگر کمتر کسی از خود می‌پرسد؛ چرا باید این کار را انجام دهد.

+آیا تبعات آرایش‌های افراطی صرفا فردی است؟

*تبعات آرایش‌های افراطی هم به فرد بر می‌گیرد و هم به اجتماع، چراکه وقتی شخصی در ملاء عام با ظاهری نامناسب حضور پیدا می‌کند الگوی دیگرانی که تفکر سطحی دارند، قرار می‌گیرد و دیگران از او تقلید می‌کنند، به همین دلیل افرادی که تبعات آرایش‌های افراطی را کاملا فردی می‌دانند درواقع نادانسته در حال ترویج این رفتار ناسالم در اجتماع هستند. خواندن این موضوع بر هر خانمی واجب است.

+نظر متخصصین علوم رفتاری در خصوص آرایش‌های نابه جا و بدون توجه به فرهنگ و مکان استفاده از لوازم آرایش چیست؟

*اما جامعه شناسان تبعات اجتماعی سوء مصرف مواد آرایشی را جدا از سوء مصرف سایر مواد نمی‌دانند و اظهار می‌کنند:  تأکید بیش از حد بر مصرف مواد آرایشی می‌تواند پوششی برای پنهان کردن الگوهای رفتاری نامناسب دیگر شود و به بی‌هویت شدن فرد کمک شایانی می‌کند چرا که این افراد حتی از نظر روانی اصول استفاده زمانی و مکانی از این لوازم را زیر پا می‌گذارند.

+بازی ها و کارتون ها و داشتن وسایل تکنولوژی پیش از نیاز حقیقی فرزند تا چه حد در بروز این ناهنجاری(کاهش سن آرایش) مؤثر است؟

*در واقع مشکل آرایش کردن یا نکردن نیست.  مشکل امروز، تنها در از بین رفتن مرزهای آرایشی و پائین آمدن سن آرایش است.  اگر در گذشته، آرایش از سن وسال خاصی کاربرد داشت، امروز دیگر مرزی برای مصرف آن باقی نمانده است. در طول یک قرن گذشته سرخاب و سفیداب جای خود را به انواع و اقسام لوازم آرایشی داده است که کودک و بزرگسال نمی شناسد به نحوی که با یک گشت و گذار ساده در اینترنت و پشت ویترین مغازه های لوازم آرایش فروشی متوجه فروش این لوازم به قیمت‌های بسیار پایین می شویم. به عنوان مثال در یکی از این تبلیغ‌ها چنین آمده بود:

پکیج لوازم آرایش مخصوص کودکان فقط ۵۱۰۰ تومان.

این محصول شامل:

یک جعبه سایه چشم ۱۲ رنگ با دو عدد قلم مو و پد مخصوص

۲عدد رژلب با دو رنگ چرب

یک عدد مداد چشم

یک عدد مداد لب

۲ بسته ژل اکلیلی

روان‌شناسان معتقدند که با از بین رفتن مرزهای آرایشی، سن آرایش هم به عنوان یک متغیر وابسته پایین‌تر آمده و دختران، در سنین پایین دست به آزمودن رژلب، پودر و رژگونه می‌زنند. در واقع از رهگذر جادوی لوازم آرایش، آنها به آرزوی دیرینه خود برای کوتاه کردن دوره کودکی و نوجوانی و به دست‌آوردن دلخواه‌ترین خواسته خود‌،‌ دست می‌یابند.

+این کوتاه شدن دوره کودکی و نوجوانی چه اثراتی دارد؟

 *کوتاه شدن دوره کودکی و نوجوانی به صورت حقیقی و با رشد عقلی نیست. این در حالیست که فرد به امکاناتی دست یافته که به سن و شرایط لازم عقلی برای دستیابی به آن نرسیده و از سوی دیگر فردی که به درستی دوره‌های رشد خود را نگذراند دچار بحران هویتی و بروز رفتارها و آرزوهای ناهنجار و دور از سن خود می‌شود و این برای جامعه سم هست.

+برسیم به نقش والدین….

*بسیاری از رفتارهایی  که در دوره‌ی کودکی و نوجوانی خود را بروز می دهد، به طور ناخودآگاه توسط خود والدین برنامه ریزی می شود.

برای مثال مادرانی که مهمترین دغدغه ی زندگی‌شان رسیدگی به ظاهر و آرایش لباس و صورتشان است، به طور ناخواسته این پیام را به دختر خود می دهند که: «تنها ارزش زن، به زیبایی اوست.»

از طرف دیگر مادرانی که اجازه می دهند دختران کوچکشان از لوازم آرایشی در حین بازی استفاده کنند و در این کار هیچ ممنوعیتی قائل نمی‌شوند، باید انتظار داشته باشند که در آینده دخترشان به این گونه رفتارهای افراطی روی می‌آورند.

لذا توصیه می شود که والدین به خصوص مادران اجازه ندهند تا کودکشان به وسایل شخصی آن ها مانند لوازم آرایشی و … نزدیک شده و استفاده نمایند.

همین طور، وسایل بازی که در کودکی در اختیار برخی از کودکان قرار می گیرد، ارائه دهنده برخی الگوهای منفی و نادرست است.

برای مثال در برخی از عروسک‌های معروف خارجی مانند «باربی و… » مشاهده می‌شود که سری کامل لوازم آرایش و…، از ابزارهای اصلی زندگی این عروسک‌هاست که دختران کوچک دائماً با آن مشغول و در حال بازی هستند.

توجه داشته باشید که کودکان با بازی کردن، زندگی را تمرین می کنند و استفاده از این نوع بازی ها و لوازم، به طور قطع در رفتارهای آتی فرزندان ما بی تاثیر نخواهد بود. بنابراین به والدین توصیه می شود که در انتخاب اسباب بازی برای دختران کوچک خود دقت لازم را مبذول نمایید.

+نقش رسانه‌های جمعی و اینترنت…

*این روانشناسان به عوامل دیگری همچون عوامل فرهنگی نیز اشاره می کنند، اگر نقش تربیتی خانواده را کنار بگذاریم، متاسفانه برنامه های تلویزیونی، فیلم های سینمایی، شبکه‌های اجتماعی، ماهواره و… همگی در جهت ترویج زیبایی زنان سوق داده شده است و خواسته یا ناخواسته، دختران و زنانی که ظاهری زیباتر و جذاب تری را دارا هستند، در این رسانه ها مشاهده می‌شوند.  از آنجا که در سنین کودکی و نوجوانی، افراد بیش از دوره های سنی دیگر به مقایسه خود با دیگران می پردازند و بنابراین از آنجا که الگوهای ارائه شده در جامعه، در سطح بالایی از زیبایی قرار دارند، لذا نوجوان ما نیز علاقمند به نزدیک شدن به این معیارهاست و گرایش بسیاری به استفاده از لوازم آرایشی پیدا می کند.

قسمت قابل توجه این است که همزمان با رایج شدن تبلت ها و موبایل های هوشمند، و آزادی کودکان در بازی با این وسایل، بازی هایی (game) طراحی شده اند که به طور مثال در این بازی کودک باید یک دختر را که ژولیده و نامرتب و کثیف است، حتما با آرایش درست کند. در مراحل بازی هست که کاراکتر به آرایشگاه مراجعه کرده را زیبا می‌کند با  لاک زدن، رنگ کردن موها، آرایش کامل صورت با انواع موادآرایشی و … درآخر هم بابت این همه کار تشویق می‌شود. یعنی کودک از همان دوران به آرایش جذب می شود.

+راه کارهای شما برای جلوگیری و یا تصحیح استفاده از مواد آرایشی در کودکی چیست؟

*با توجه به الگوپذیری کودکان از اطرافیان به خصوص والدین، بهترین راه آموزش به والدین و خانواده‌ها است؛ تا در این زمینه مهارت‌های کافی را بیاموزند. همین طور اطلاع رسانی‌ها و جا انداختن فرهنگ و دانش در این زمینه در تلویزیون، کارتون ها، کتاب های داستانی، شعر، بازی و به خصوص در دنیای مجازی و همین طور تبلیغ هایی در سطح شهر می تواند این امر را تسهیل بخشد.

در مدارس نیز راه‌اندازی کارگاه‌هایی در این زمینه که خود کودکان نقش‌های اصلی را ایفا کنند باعث می‌شود تا سطح دانش و فرهنگ کودکان در این زمینه بالا برود.

باید این باور را در خودمان ایجاد کنیم که کودکان مانند یک خمیر هستند که هیچ شکلی ندارند و این خانواده و در نهایت جامعه‌ ای که از این خانواده ‌ها تشکیل شده اند؛ کودکان را شکل می دهند. پس باور کنیم که برای هر تغییری از خودمان شروع کنیم و هیچ تغییری بدون انگیزه و شناحت امکان پذیر نیست.

در پایان سایت باحجاب از جناب آقای دکتر علی صدرا به خاطر این که وقتشان را در اختیار ما قراردادند؛ کمال تشکر را دارد.