5 مهارت رفتاری برای کاهش تماس زنان و مردان

دانشمندان یکى از عوامل موفّقیت را برخوردارى از توان «انتظار کشیدن» دانسته ‏اند و بر این باورند که بدون این عامل، نمى‏ توان یک زندگى کامیاب را رقم زد. افرادى که توان انتظار کشیدن را ندارند و نمى ‏توانند صبر کنند، کسانى هستند که هم لذّت ‏هاى آنى و فورى را طلب مى‏ کنند و به آینده نمى‏ اندیشند، و هم خواسته‏ هایشان باید فوراً ارضا شود. در حالى که زندگى موفّق، نیازمند صبر و گذشت از لذّت ‏هاى آنى، براى رسیدن به لذّت پایدار آتى است. این نظریه‏ پردازان، با آزمایشى که انجام دادند، معتقد هستند کسانى که در کودکى، توان انتظار کشیدن و به تأخیر انداختن خواسته را آموخته ‏اند، در بزرگ‏سالى، زندگى موفّقى داشته‏ اند و بر عکس، کسانى که فاقد چنین نیرویى بوده‏ اند، در آینده، خلافکار و بزهکار شده ‏اند.

خویشتنداری =تقوا

 آنچه تحت عنوان خویشتنداری توسط دانشمندان مطرح می شود، قاعده ‏اى فراگیر بوده و تمام جنبه‏ هاى زندگى را در بر مى‏ گیرد، که یکى از آن ها «غریزه جنسى» است. خویشتندارى وتوان انتظار کشیدن که در ادبیات دینی از آن به عنوان تقوا یاد می شود در هر امرى و از جمله در قلمرو غریزه جنسى، نیاز به کسب «مهارت» دارد. بدون برخوردارى و کسب مهارت، نمى ‏توان به خویشتندارى دست یافت.

مهارت ‏هاى خویشتندارى جنسى

الف. مهارت ‏هاى شناختى ـ معنوى

شناخت، منشأ رفتارها و احساسات انسان است. خویشتندارى و بازدارى، در هر قلمرویى از جمله در قلمرو جنسى، نیازمند برخوردارى از شناخت‏ ها و باورهاى لازم است. این جاست که مفاهیمى همانند معرفت، ایمان و باور به خدا معنا مى ‏یابند. ایمان و باور به خدا، یکى از مهم ‏ترین عوامل در تقویت این خویشتندارى است که کمتر مورد توجّه قرار گرفته  است. نقش ایمان در خویشتندارى جنسى، بحث دامنه ‏دارى است که نمى ‏توان در این نوشتار، به آن پرداخت. امورى همچون محبّت به خدا، شکر، حیا، امید به بهشت، ترس از دوزخ و… از زیرمجموعه ‏هاى این بحث‏ هستند. اگر بخواهیم فقط به عنوان نمونه از حیا سخن بگوییم می توانیم به داستان حضرت یوسف‏(ع) که ضرب ‏المثل پاک‏دامنى و خویشتندارى است؛ اشاره کنیم که آنچه توانست ایشان را از دام زلیخا نجات دهد یاد و شرم از حضور در محضر خداوند بود.

ب. مهارت ‏هاى رفتارى

هدف از آموختن مهارت‏ هاى رفتارى، کاهش زمینه‏ هاى خطر جنسى است. براى تحقّق خویشتندارى، باید زمینه‏ هاى خطر را کاهش داد. کسب مهارت رفتاری برای کاهش خطرات جنسی دارای دو اصل کاهش تماس و کاهش زمینه تحریک است.

 کاهش تماس

مراد از کاهش تماس، به حداقل رساندن تماس‏ هاى بى‌دلیل و غیر موجّه است که ممکن است زمینه فساد جنسى را فراهم سازد. تماس زیاد و بدون دلیل با نامحرم، زن و مرد را در معرض تهدید قرار مى‏ دهد و امکان شکسته شدن حریم امنیتى آنان را افزایش مى ‏دهد. برای کاهش تماس میان مردان و زنان می توان این مهارت ها را به کار بست:

۱- زنان از قلعه نفوذناپذیر خود کمتر خارج شوند

در فرهنگ دین، از خانه، به عنوان دژ مستحکم و قلعه نفوذناپذیر زنْ یاد شده است(۱) بدیهی است که خروج «بی دلیل» و «زیاد» از این قلعه امنیتی که به شکل پَرسه زدن و پدیده خیابان گردی بروز می‌کند، زن را بیشتر در معرض خطر قرار می‌دهد و در معرض قرار گرفتن، هم توان بازداری مردان را کاهش می‌دهد و آنان را تحریک می‌کند و هم توان بازداری خودِ زن را کاهش می‌دهد و امکان تمایل او را به رابطه نادرست، افزایش می‌دهد. بنابراین، کمتر خارج شدنِ زنان تنها (بدون همراهی مرد مَحرم) از خانه، یکی از مهارت‌های لازم برای حفظ و تقویت توان خویشتن‌داری است. به همین جهت، خداوند متعال به زنان پیامبر صلی الله علیه و آله خطاب می‌کند: …در خانه‌هایتان قرار گیرید و مانند روزگار جاهلیت قدیم، زینت‌های خود را آشکار نکنید.(۲) بر همین اساس، رسول خدا می‌فرماید: در خروج از خانه برای زنان، بهره‌ای نیست.(۳) البته رسول خدا، به مسلمانان توصیه می‌کردند که اگر زنان شما خواستند به مسجد بیایند، مانع آن‌ها نشوید.(۴) به زنان نیز توصیه کرده است که نماز خواندن در خانه، بهتر از نماز خواندن در مسجد است و این، به جهت آن است که کمتر در معرض دید نامحرم قرار گیرند و بر این اساس، نماز خواندن در جایی که کمتر در معرض دید است، بهتر است. در روایات آمده که نماز خواندن زن درون اتاق، بهتر از نماز خواندن در ایوان خانه است و نماز خواندن در ایوان، بهتر از نماز خواندن در وسط حیاط خانه است و نماز خواندن در وسط حیاط خانه، بهتر از نماز خواندن در مسجد است.(۵)

۲- جدا بودن مکانی زنان از مردان

مهارت دیگر، جدا کردن محلّ زنان و مردان از یکدیگر، به جهت جلوگیری از اختلاط است. گاهی اختلاط زن و مرد، خواسته یا ناخواسته، صحنه‌های ناخوشایندی را به وجود می‌آورد. برای جلوگیری از این امر می‌توان مکان‌های ویژه‌ای را به بانوان اختصاص داد. امروز در برخی کشورهای توسعه یافته، در مکان‌هایی مثل اتوبوس و مترو، محل خانم‌ها و آقایان را جدا کرده‌اند و جالب این که این کار، به خواست زنان و فشار اجتماعی از سوی آنان انجام شده است. رسول خدا، هنگامی که مسجد مدینه را بنا می‌کرد، دری مخصوص زنان قرار داد و استفاده مردان را از آن ممنوع ساخت. این الگو می‌تواند در همه جا رعایت شود.(۶)

۳- زنان زودتر از مردان خارج شوند

اگر در اجتماعی مثل مسجد، زن و مرد حضور دارند، هنگام خروج، با استفاده از تأخیر زمانی، می‌توان مانع اختلاط آن‌ها شد و زمانِ در دید قرار گرفتن زنان را کاهش داد. رسول خدا، وقتی نمازش تمام می‌شد، قدری صبر می‌نمود و از جا حرکت نمی‌کرد، تا زنان از مسجد خارج شوند؛ زیرا عادت مردان، این بود که تا رسول خدا از جا بر نمی‌خاست، از مسجد خارج نمی‌شدند. به همین جهت، صبر رسول خدا، سبب می‌شد که زنان، بدون این که در معرض دید مردان قرار گیرند، مسجد را ترک کنند و به خانه‌های خود باز گردند. این نیز روشی است که می‌تواند به کاهش مدّت زمانی که ممکن است زن، در دید نامحرم قرار گیرد، منجر شود.(۷)

۴- زنان پشت سر مردان قرار بگیرند

قرار گرفتن زنان در پشت سر مردان، آنان را از دید مردان، دور نگه می‌دارد. این راه کار، در اجتماعات، می‌تواند مانع اختلاط زن و مرد شود و در عین حال، زنان را از دید مردان خارج سازد. در مسیر حرکت نیز بهتر است زنان، جلوتر از مردان نباشند. وقتی پیامبر صلی الله علیه و آله شنیدند که در راه‌ها و مسیرها، زنان و مردان، در کنار هم حرکت می‌کنند، توصیه کردند که زنان، پشت سر مردان حرکت نمایند.(۸) مردان با حیا، خودشان می‌دانند که نباید پشت سر زنان حرکت کنند. حضرت داوود علیه السلام به فرزند خود توصیه می‌کند که: «پشت سر زنان، حرکت نکن.» این نشان از خطری است که چنین کاری می‌تواند برای طرفین، در پی داشته باشد.(۹) در جایی دیگر نیز، وقتی قرار شد حضرت موسی علیه السلام همراه یکی از دختران حضرت شعیب علیه السلام نزد ایشان برود، به وی گفت:

تو پشت سر من حرکت کن. اگر اشتباه رفتم، مرا راهنمایی کن. همانا ما خاندانی هستیم که به پشت زنانْ نگاه نمی‌کنیم.(۱۰)در جای دیگری نقل شده که ایشان فرموده است: من خوش ندارم که باد، به بدن تو بوزد و در نتیجه، بدنت را برای من توصیف کند.

۵- زنان از کنار راه حرکت کنند

مهارت دیگر «حرکت از کنار راه» است. وسط راه‌ها معمولاً دو ویژگی دارد: یکی شلوغ بودن و دیگری در دید بودن. شلوغی، ممکن است سبب برخورد زن و مرد نامحرم با یکدیگر شود؛ لذا حرکت کردن از کنار مسیر که معمولاً خلوت‌تر است، راه مناسبی برای جلوگیری از این پیشامد است. همچنین حرکت زن از وسط مسیر، ممکن است او را بیشتر در دید نامحرم قرار دهد. اگر تصوّر کنیم که مسیر حرکت، خلوت است و برخوردی پیش نمی‌آید، باز هم حیا حکم می‌کند که زن، از کنار راه حرکت کند تا کمتر در دید نامحرم قرار گیرد. به همین جهت، رسول خدا فرموده‌اند: میانه راه، برای زنان نیست؛ بلکه باید از کنار دیوار و جاده حرکت کنند.(۱۱)

در مقاله بعد به معرفی عواملی که سبب کاهش در تحریک می شوند می پردازیم.

پی نوشت

۱- الکافی، ج ۵، ص ۳۳۷

۲- سوره احزاب، آیه ۳۳

۳- کنز العمّال، ج ۱۶، ص ۳۹۱، ح ۴۵۰۶۲

۴- ر. ک: صحیح مسلم، ج ۲، ص ۳۲؛ مسند ابن حنبل، ج ۲، ص ۹ و ۳۶ و ۴۳ و ۴۵

۵- ر. ک: کتاب من لا یحضره الفقیه، ج ۱، ص ۳۷۴؛ السنن الکبری، ج ۳، ص ۱۳۲

۶- ر. ک: حلیه الأولیاء، ج ۱، ص ۳۱۳

۷- صحیح بخاری، ج ۱، ص ۲۰۳؛ مسند ابن حنبل، ج ۶، ص ۲۹۶

۸- ر. ک: التاریخ الکبیر، ج ۸، ص ۵۵، ح ۴۷۶؛ کنز العمّال، ج ۱۶، ح ۴۵۳۶

۹- مستدرک الوسائل، ج ۱۴، ص ۲۷۵

۱۰- کتاب من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۱۹، ح ۴۹۷۴

۱۱- الکافی، ج ۵، ص ۵۱۸، ح ۱

منابع

حدیث زندگی با تغییر و تلخیص داوودی

جوان، هیجان و خویشتنداری، گروه نویسندگان،سازمان چاپ و نشر دارالحدیث