تیزرها و بیلبورد های اشاعه معروف کجا هستند؟

     هنگامی که در خیابان و یا در یک محیط خانوادگی، با عملی که خلاف شرع مقدس است روبرو می‌شوید، چه عکس العملی از خود نشان می دهید؟ تذکر می دهید و یا از کنار آن عبور می کنید؟ جگونه ناخشنودی خود را از این عمل ابراز می کنید؟با تذکر دادن، اخم کردن و یا به کار بردن شیوه هایی دیگر؟

امر به معروف و نهی از منکر یکی از احکام الهی است که همچون نماز و روزه بر مسلمان واجب است. اما آنچه باید مورد توجه قرار گیرد تقدم ها و تأخرها است.

امر به معروف مقدم بر نهی از منکر

     آنچه از اصل حکم فقهی ونیز آیات قرآنی به دست می آید، تقدم امر به معروف بر نهی از منکر است. چنان چه خداوند در سوره توبه، آیه۱۱۲، در توصیف صفات مومنین، امر به معروف را بر نهی از منکر مقدم می‌دارد و می فرماید: «ألامِرونَ بِالمَعروفِ و نٌاهونَ عَنِ ألمُنکَرِ.. ». هم چنین در داستان انبیا، حضرت لوط (صلوات الله علیه) برای قوم خود که مبتلا به گناه جنسی بودند، ابتدا معروف و راه درست را معرفی می‌کند و می فرماید «قال هؤلاء بناتی هُنَ اَطهَرُ لَکُم» (سوره هود ـ آیه ۷۸) و یا شعیب پیامبر، خطاب به قوم خود که کم فروشی می کردند ابتدا به نیکی دعوت می کند و می فرماید:«أوفوا الکَیل» و سپس نهی از منکر می کند و می فرماید: «وَ لا تَکونوا مِنَ المُخسِرین» (سوره شعراء ـ آیه ۱۷۸). این ها همه قراین قرآنی است که تایید کننده این تقدم است.

     آن چه باعث تقدم امر به معروف بر نهی از منکر می شود، تأثیر اجتماعی آن است. چرا که رشد معروف‌ها در جامعه مانع بروز بسیاری از منکرات می شود. اما در جامعه ما نه تنها این تقدم رعایت نمی‌شود، بلکه گاهی کفه نهی از منکر در جایگاهی بسیار سنگین تر از امر به معروف قرار می گیرد. همچون بعضی از تولیدات رسانه ملی که در آن ها به قدری منکر و نیز عواقب شوم آن بزرگ نمایی می شود که جایی برای معرفی یک معروف باقی نمی ماند. در صورتی که باید برعکس این باشد. یعنی با معرفی یک شخصیت مثبت قوی و در عین حال واقعی و نشان دادن شیوه و منش زندگی او، بیننده را به این سمت و سو سوق داد که هرچه در تضاد با این گونه تفکر و زندگی باشد، منکر محسوب می شود. برعکس آن چیزی که در صدا و سیمای ما اتفاق می افتد. البته این روش، کار را نیز برای صدا و سیما آسان‌تر می‌کند. چرا که صراط مستقیم یکی است اما راه های گمراهی بسیارند.

     باید بدانیم امر به معروف و نهی از منکر به آن خاطر است که در جامعه اسلامی، مسلمان در مقابل شقاوت یا هدایت مسلمان دیگر مسئول است.چرا که اسلام دینی است اجتماعی. اما این مسئولیت باید همراه با دلسوزی و مهربانی باشد. چنان چه خداوند در توصیف پیامبر (صلی الله علیه و آله)  و پیروان ایشان می فرماید: «مُحَمَدّ رَسولُ الله و الذینَ معهُ اَشِداءُ علی الکُفارِ رُحَماءُ بَینَهُم» (سوره فتح ـ آیه ۲۹). که خود گویای فضایی آکنده از مودت و مهربانی است که باید در جامعه اسلامی جاری باشد.

گسترش معروف ها در جامعه

     گسترش معروف‌ها در جامعه، با توجه به اهمیت آن و نقش بازدارنده‌ای که می‌تواند در برابر گسترش منکرات داشته باشد، نیازمند یک همت اجتماعی بزرگ است و مؤثرترین راه برای این مقصود، استفاده از فضاهای شهری و نیز رسانه‌های جمعی است. با توجه به تأثیرگذاری بسیار زیاد تکرار در نهادینه کردن یک فرهنگ، فضاهای شهری و نیز رسانه‌های جمعی همچون تلویزیون می توانند بستر های بسیار مناسبی برای این منظور باشند. استفاده از بیلبردهای تیلیغاتی، کتاب‌های درون اتوبوس‌های شهری، بنرهای فرهنگی سر چهارراه‌ها و غیره، همگی از پتانسیل بالایی برای قرهنگ سازی و نیز نهادینه کردن معروف‌ها در جامعه برخوردارند.

     آنچه در این میان مورد بی‌توجهی قرار گرفته، استفاده این پتانسیل‌ها در راستای گسترش احکام الهی است. فرهنگی که در گذشته رایج بوده و امروزه کم‌رنگ شده، نوشتن احادیث معصومین (علیهما السلام) بر روی دیوارها است که خود تأثیر فراوانی بر آشنایی مردم با فرهنگ اهل بیت (سلام الله علیهما) و نیز آموزش مفاهیم دینی داشته است. با گسترش فضای شهری توقع می رفت شهرداری ها به گونه‌ای شکیل تر و نیز خلاقانه تر ادامه رو این فرهنگ باشند. شهرداری ها به راحتی می توانند با ایجاد نمایشگاه های نوشتاری در خیابان ها، استفاده از فضاهای حمل و نقل عمومی و غیره زیبایی های معروف هایی همچون حجاب، عفاف و حیا را به تصویر بکشند تا این ارزش ها همراه با آگاهی در فرهنگ عمومی جامعه نهادینه شوند.

     توقع زیادی نیست که صدا و سیما همان گونه که برای ایجاد فرهنگ صرفه جویی، احترام به سالمندان و یا بستن کمربند ایمنی، به ساخت و پخش میان برنامه هایی جذاب، خلاقانه و زیبا می پردازد، برای گسترش فرهنگ عفاف و حجاب در جامعه نیز از چنین پتانسیل هایی استفاده کند.

آخرین سخن

امر به معروف و نهی از منکر یک وظیفه حکومتی نیست. بلکه وظیفه ای  جمعی برای رسیدن به جامعه ای متعالی است. امام علی (علیه السلام) می فرمایند: امر کردن به معروف افضل عمل های آفریدگان است.[۱] پس شایسته است هر کدام از ما به شیوه ای شایسته مبلغ دین خود باشیم. آن گونه که باعث نزدیکی دل‌های مسلمین به یکدیگر باشیم.