انیمیشن ساختمان گل‌ها، گلی بر سر شبکه امید

در ایام نوروز انیمیشینی ایرانی از تلویزیون پخش شد که با کمال تعجب  مادر را در خانه بدون حجاب و بیرون از خانه محجبه به تصویر کشیده بود. این انیمیشن که «بچه‌های ساختمان گل‌ها» نام دارد  به تهیه‌کنندگی «استودیو صبیان» برای گروه سنی خردسال در مرکز اوج کودک و نوجوان تولید شده است  و ماجرای چند بچه بازیگوش در ساختمان گل‌هاست که در کنار خانواده‌هایشان زندگی می‌کنند و با همدیگر همسایه هستند. حُسنا، دختربچه خردسالی است که با پدر و مادرش در این ساختمان زندگی می‌کند و سازندگان این انیمیشن، مادر حسنا را در خانه بدون پوشش روسری و حجاب به تصویرکشیده‌اند و برای اولین بار است که رسانه ملی چنین کارتونی را پس از انقلاب به نمایش گذاشته است.

چالش کشیدن حجاب و پوشش

حجاب مقوله‌ای است  که سال‌هاست حساسیت‌های مختلفی از سوی دوست و دشمن را به خود اختصاص داده است و حقیقت هم همان است که موضوع حجاب و پوشش با توجه به حواشی آن برای حکومتی اسلامی که بر پایه ارزش‌های خانوادگی و فقه اسلامی بنا شده است، اهمیت دارد. تجربه اندلس و الجزیره  که  در آن غربی‌ها  در گذشته‌ای دور و قرن معاصر توسط  اباهه‌گری و لاقیدی در امر حجاب توانستند دو ملت مسلمان را مغلوب کنند؛ تجربه تلخی است که باید از آن عبرت بگیریم و به همین دلایل است که باید حجاب و قوانین آن را در جامعه جدی گرفت اما این بار رسانه ملی جمهوری اسلامی در یک تولید ملی و فراگیر و آن هم توسط یک مجموعه ارزشی  حجاب را در ایران را به چالش طلبیده است.

مجریان این کار مبحث را این طور مطرح می‌کنند که ما به این وسیله بحث محرم و نامحرم را به کودکان و نوجوانان آموزش داده‌ایم. این بحث که حجاب در خانه و بیرون خانه فرق دارد و باید چگونه باشد؛ مسأله فقهی نیز ندارد و امیدورارم که دیگران تفسیر به رأی نکنند و بخواهد ملا با سواستفاده در سریالی هم آن را به کار گیرند چرا که انیمیشن با حفظ چارچوب‌های پوشش ساخته شده و در واقع موجوداتی غیر زنده‌اند.

عواقب نگاه خودسرانه به مسأله فقهی حجاب

  اما این موضوع چند نکته را یادآور می شد: اول اینکه؛  حتی اگر قبول کنیم موضوع فوق عقلی و فقهی نیز هست، این مسأله که عملیاتی کردن چنین اتفاقی بدون پیش زمینه و ایجاد بحث‌های منطقی در جامعه و محیط‌های علمی که با کمک رسانه‌ها منتشر می‌شود یک خطر بالقوه در حوزه عملکردی و خود بالاتر اندیشی از جامعه و حوزه علمیه محسوب می‌شود اگر کاری را برای جامعه انجام می‌دهیم اول از همه باید اجتماع را آماده کنیم نه این‌که خودمان به نتیجه‌ای برسیم و به دلیل داشتن پول، قدرت و رسانه بدون هیچ ملاحظه‌ای آن را منتشر کنیم، چه آن که این نوع فعالیت‌ها عوارض جدی هم برای جامعه و فرهنگ دارد  و هم راه را برای تحرکات عجیب  بعدی باز می‌کند تا هرکس که در امور دینی و فقهی دیدگاهی دارد بدون نظر متخصص دین آن را به اجرا درآورد .

دوم این‌که؛ بر فرض مثال این کار از نظر فقهی هم مشکل نداشته باشد در هر صورت  گرفتن و انتشار یک استفتاء از علما و مراجع تقلید  برای چنین حرکتی لازم و اجباری است وگرنه هرکسی درهر جایگاه و موقعیتی  که هست در مقوله حجاب و اشاعه اندیشه‌های خود با توجه به نفوذ، قدرت و ثروتش اعمال نظر می‌کند؛ درحالی که در سایر امور همیشه نظر متخصصان امر گرفته می‌شود و نمی‌توان سلیقه شخصی را اعمال کرد. در این راستا حرف اصلی ما این است که اول باید مشروعیت دینی و فقهی یک موضوع مبرهن و تبیین گردد بعد از آن در چهارچوب اقدام و عمل، شاهد آن باشیم و رسانه‌ای شود.

نکته آخر آن است  که اصلأ چه لزومی  به این کار بود؟! سازندگان برنامه و موافقان آن می‌گویند با چنین شیوه‌ای و با کمک انیمیشن، کودکان محرم و نامحرم را یاد می‌گیرند و مانع از تعارضات فکری در آنها می‌شوند به خصوص برای نسل کنونی که به نسبت کمتر از قبل به حجاب و پوشش توجه دارند و شناخت کمی در این‌باره وجود دارد؛ این درحالی است که تاکنون در طول سال‌های پس از انقلاب مقوله حجاب و پوشش در خانه و بیرون به خوبی جاافتاده و کسی دراین خصوص مشکلی ندارد، بلکه بیشتر مسأله بر سر رعایت حجاب در بیرون از خانه و اجتماع است. مگر تاکنون جایی گفته یا شنیده شده است که نوجوان یا جوان به دلیل این مسایل در بخش حجاب دچارتردید شده است؟!

محسن شهبازی، کارشناس ارشد رسانه، دراین باره می‌گوید: «ساز و کار تاثیرگذاری رسانه بر مخاطب بر مبنای قراردادهاست، مخاطب قراردادهای یک اثر رسانه‌ای اعم از فیلم و سریال را می پذیرد و بعد با آن ارتباط برقرار می‌کند. کما این‌که اگر این پذیرش قراردادها بین اثر و مخاطب نبود هیچ کدام از فیلم و سریال‌های ژانرهای تخیلی و اساسأ هر درام و قصه‌ای باورپذیر نبود. الان هم درباره حجاب در محصولات ایرانی، مخاطب ایرانی این قرارداد را کاملا پذیرفته است. این کار اخیر یعنی انیمیشن بدون حجاب مادر مشکلی ایجاد می‌کند و آن این‌که این قرارداد را در ذهن بچه‌ها به هم می‌زند و با توجه به این‌که در بقیه  محصولات هنری قابلیت اجرایی ندارد تازه در ذهن بچه‌ها پارادوکس ایجاد می‌کند. بچه‌ها که فقط این سریال کذایی را نمی‌بینند! و بپذیرید که یکی از دلایل اصلی دین گریزی در نسل‌های جدید همین تناقض‌هاست که روز به روز در حال افزایش است و خودمان هم به دست خودمان به آن دامن می‌زنیم.»

البته این نیز قابل تفکر است که درصورت آمادگی جامعه هنری و رسانه‌ای این نوع ساده پوشش در منزل  بیرون از منزل، در انیمیشن‌ها و کارتون‌ها با حفظ حدود باشد اما سریال‌سازان دچار شبهه نشوند و این موقعیت را درک کنند تا شاید با این هدف آموزشی طرفداران این ایده برسند البته که حضور مادربزرگ در این کار کودک خود نقطه تناقضی بود!

شیطنت‌های شبکه امید

لذا به نظر می‌رسد  مسئولان امر به دلیل نبود  کار کارشناسی در بحث حجاب و نگاه سلیقه‌ای دچار تعدد افکار شده‌اند.

 مشکل حجاب در کشورما  نبود آموزش صحیح در زمینه فلسفه حجاب است نه بی‌حجاب کردن زنان در انیمیشن‌هاوکارتون‌های بچه‌ها. متأسفانه این اولین باری نیست که شبکه امید با استدلال‌ها و دیدگاه‌های شخصی به اسم دفاع از حریم حجاب،‌ در این زمینه مهم عمدأ یا سهوأ شیطنت می‌کند. چندی قبل هم در برنامه «گردونه» بود به طوری که چند دختر جوان مذهبی با چادر و حجاب ظاهری کامل اجرای آن را بر عهده داشتند. دختران ظاهر الصلاحی که بلند بلند می‌خندیدند، با ناز و عشوه سخن می‌گفتند، احساسات دخترانه‌شان را با صدای بلند برای هزاران بیننده جوان و ( البته بگذریم از عوامل پشت صحنه) به اشتراک می‌گذاشتند و سعی می‌کردند که با سبک سری خود ثابت کنند که حجاب مایه محدودیت آنها نشده است و با همین نوع نگاه  سکولار به دین و حجاب از سوی کارگردانی که بارها در رسانه‌های مختلف تأکید کرده است، قبله تفکراتش ماهواره  و شبکه  ضد انقلاب من و تو است، حجاب و پوشش دختران محجبه را به بازی گرفتند که  با انتقادات جدی مواجه شد.

 اما  گویا مسئولان این شبکه و تولید کنندگان این نوع برنامه‌ها با خود محوری که از خود نشان داده اند،  قصد دارند پا را از گلیم درازتر کنند و بیشتر خودشان را مرجع فکری در این موضوعات قرار بدهند تا موضوع فقاهت علمی و شرعی و این زنگ خطری است که باید آن را جدی گرفت آن هم برای شبکه‌ای که به اسم کودکان و نوجوانان این مرز بوم فعالیت دارد و حساس‌ترین مقطع زندگی یک نسل را به دست گرفته است.

مخلص کلام

انیمیشن «بچه‌های ساختمان گلها» ‌بیشتر ما را به یاد فیلم فارسی‌های زمان طاغوت می‌اندازد و یا  آثار برخی کشورهای عربی و ترکیه که افراد در خانه به طور کامل بی‌حجاب و در بیرون حتی چادری بودند . یک اسلام آمریکایی و سطحی که سعی داشتند با چنین آثاری به جامعه القا کنند. اما سوال اینجاست که آن تفکر مردم را باحجاب کرد و یا تفکرات انقلاب اسلامی؟! و اگر تعارضی در فردی و یا نسلی در زمینه حجاب وجود دارد مشکل آن کجاست؟! آیا با استدلال‌های شخصی چند تن که عالم امور دینی نیستند می‌توان برای یک جامعه چند ده میلیونی مسلمان نسخه پیچید و دستور فقهی صادر کرد؟! براستی این افراد چه جایگاه علمی و فرهنگی و دینی دارند؟! آیا قرار است با به به و چه‌چه چند رسانه همسو، شخص یا گروهی را در این حد مرحعیت بدهیم تا در امور فقهی وارد شوند؟! بی‌شک مراقبت و دقت زیادی باید در اموردینی و فقهی داشت تا مانند سایر علوم هرکس بداند اول سراغ متخصص و مرجع تقلید برود و بعد از آن  کارهایی از این دست را تولید و رسانه‌ای کند.

معصومه طاهری – تحریریه سایت با حجاب