مردم به خاطر نان انقلاب کردند

موضوعی که عده ای این روزها سعی در حذف آن از حافظه تاریخی مردم ایران دارند و عموما در تبلیغات و مقالات و سخنرانی های خود متذکر می شوند که مشکلات اقتصادی و فساد مالی و فقر مردم سبب انقلاب شد! ولی آیا این امر واقعیت دارد؟ آیا واقعا گرسنگی مردم سبب خیزش عمومی جهت براندازی دربار شد؟

همیشه در سراسر دنیا هر رژیمی با هر سبک وسیاق فکری درگیر مشکلات و مفاسدی بوده و همین امور باعث نارضایتی مردم شده و عواقب بدی را برای این حکومت ها در پی داشته است.

فسادی که به مرور زمان در خانواده سلطنتی وسیاست مداران دهه ۴۰ و ۵۰ ایران ریشه دوانیده بود زمانی که از مرحله مخفی کاری به مرحله علنی و رسید سبب شد، که این خانواده در بین مردم به فساد اشتهار پیدا کنند و خودشان نیز علنا به این سبک زندگی افتخار می کردند و آن را مایه ترقی و آبروی حکومت می دانستند.

اقسام فسادهای اخلاقی و مالی آنچنان ریشه دوانیده بود که هرچه به دربار نزدیکتر می شدی مظاهر فساد علنی تر می شد و همین امر سبب پوسیده شدن و فرو ریختن آن شد.

دو امر مهم در این مسأله نقش داشتند:

۱- برخورد نکردن با نهادها و افراد فاسد؛

۲- آلوده بودن افراد رأس نظام؛

هنگامی که فساد دربار از پرده بیرون افتاد و عناد با اسلام در رفتار آنان علنی شد مردم به شدت عکس العمل نشان دادند. ژان لوروریه، روزنامه نگار فرانسوی در خاطرات و گقته های خود به این موضوع اشاره کرده و می گوید:

“اگر در کوچه و خیابان از مردمی که برای تظاهرات آمده اند بپرسید که چرا رژیم را مورد انتقاد و سرزنش قرار می دهند و تمام جواب های آنها را جمع کنید به یک پاسخ می رسید؛ و آن فساد و انحطاط اخلاقی رژیم در درجه اول است.”

این موضوع با گشت و گذاری تاریخی در آرشیو اسناد موجود است. عکس ها و دیوار نوشته های مردم و پلاکاردها و شعارها به ویژه در تظاهرات‌های سال ۵۶ به بعد کاملا روشن است.

موضوعی که عده ای این روزها سعی در حذف آن از حافظه تاریخی مردم ایران دارند و عموما در تبلیغات و مقالات و سخنرانی های خود متذکر می‌شوند که مشکلات اقتصادی و فساد مالی و فقر مردم سبب انقلاب شد! ولی آیا این امر واقعیت دارد؟ آیا واقعا گرسنگی مردم سبب خیزش عمومی جهت براندازی دربار شد؟

شاید در یک جمع بندی کلی و لیست کردن علل نارضایتی مردم از رژیم شاهنشاهی در ایران در مرتبه چندم این لیست به فقر و تنگدستی نیمی از مردم برسیم ولی تمام مستندات و تحلیل های موجود که بسیاری از آن ها تدوین شده مستشاران و تحلیل گران غربی است موید این موضوع است که فساد اخلاقی در دربار پهلوی علت اصلی این قیام سراسری بوده است.

تنها نمونه ای از این ایده و تفکر در شعارهای مردم در تظاهرات سال ۵۶ و ۵۷ علنی است.

ـ نظام شاهنشاهی سرچشمه فساد است.

ـ شاه مظهر رذالت، دنائت، لئامت و فساد است.

ـ اسلام دین جنبش و جهاد است، برنامه‌اش کوبیدن فساد است.

ـ تا شاه در ایران است، فساد هم هست.

ـ مرگ بر رژیم فاسد.

بعضی از شعارهای مردم، فساد اخلاقی عناصر دربار را مورد حمله قرار می‌داد. مردم با توجه به موقعیت زمانی در اعتراض به رقصیدن کارتر و فرح در شب ژانویه ۱۹۷۸ (۱۱ دی ۱۳۵۶) به عنوان ملکه کشور اسلامی دهها شعار را برای وی سرودند، به عنوان نمونه :

 ـ زاری نکن شهبانو اگر ممد دماغ بمیره کارتر تو را می‌گیره

ـ شاهپور بختیار در کاخ بسته، کارتر می‌زنه، شاه می‌خونه، فرح می‌رقصه

ـ فرح به من گفت الهی مملی بمیره، جیمی مرا بگیره

مردم، بعضی عناصر دیگر دربار را مورد هجوم قرار می‌دادند و با شعارهای طنزآمیز اعمال آن ها را مورد انتقاد قرار می‌دادند:

ـ مرگ بر خاندان فاحشه پهلوی

ـ ای اشرف بی‌شرف کجایی

ـ مرگ بر محمدرضا پهلوی، غلامرضا پهلوی، اشرف فاحشه

ـ شاه به این بی‌غیرتی هرگز ندیده ملتی

ـ شاه رفته به مصر عربی برقصه، تنبک بزنه، فرح برقصه

در بعضی از این شعارها، شراب‌خوارگی درباریان مورد طعن و سرزنش قرار می‌گرفت، در یکی از شعارهای مردم آذربایجان به زبان ترکی آمده است:

ـ دایم شراب ایچللر مسند دیلیشن لر.

ـ مرگ بر شاه جلاد سگ صفت شرابخوار

مردم عامل ترویج قمار را عناصر رژیم می‌دانستند، لذا در یک پارچه نوشته‌ ی کنایه‌ آمیز نسبت به شریف‌ امامی اعتراض کردند:

ـ قمارخانه‌ دارها و همه‌ ی مراکز فساد به رهبری نمایندگان ساواک در مجلس مدافع قانون اساسی شده‌اند.

در یکی از پلاکاردها مسئولیت فیلم های مبتذل را به عهده رژیم گذاشته بودند که برای ترویج فساد به دستور آمریکا به نمایش درمی‌ آید:

ـ مرگ بر سازندگان فیلم های منحرف کننده و آن هایی که این فیلم ها را به دستور آمریکای فسادپرور نمایش می‌دهند.

و یا در اعتراض به ترویج کنندگان ابتذال به نوعی آن ها را با رژیم مرتبط می‌ساختند. مردم در شعارهای کنایه‌ آمیز خود خوانندگان را مورد اعتراض قرار می‌دادند:

ـ بی‌ پدر مادر ساواکی، گوگوش و هایده رفتند گدایی

ـ ما گوگوش و رامش نمی‌خواهیم، ما شاه سرکش نمی‌خواهیم

مردم ایران نه تنها در اعتراض به فساد دربار صدها شعار کنایه‌ آمیز و طنزآمیز جالبی را سر دادند، بلکه با طرح شعارهای اخلاقی به جنگ رژیم آمدند. آن ها معتقد بودند با رفتار اخلاقی و ترویج ارزش های دینی نهضت ادامه می‌یابد و رژیم ساقط خواهد شد. شعارهای پرمعنای زیر اشاره‌ای به این طرز تلقی است:

ـ ای خواهر و مادر! تو با حفظ حجابت به نهضت پاسخ مثبت دادی

ـ ای خواهر! حجاب تو کوبنده‌ تر و سازنده‌تر از خون است.

ـ ای خواهر مسلمان! حجاب تو مشت محکمی است بر پیکر رضا کچل و پسرش

این ها نمونه‌ای از شعارهایی است که نشان می‌دهد فساد دربار یکی از عوامل اعتراض مردم نسبت به رژیم شاهنشاهی بود. البته در آن زمان هم عده ای بر این مدعا بودند که این ها شایعات است ولی مستندات و خاطراتی که توسط افراد درباری و غیره منتشر شد و مدارک مستدل تأیید کننده این دیدگاه مردم بود.

 کاری از گروه دین و فرهنگ باحجاب

منبع

 _ لورویه،ژان؛ و، احمد؛ ایران بر ضد شاه، ترجمه مهدی نراقی، انتشارات امیر کبیر، تهران۱۳۵۸،ص۱۰۳

_ فرهنگ شعارهای انقلاب اسلامی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳۷۹