خط قرمزهای خط خطی؛ تنها دست آورد گشت2

داستان گشت۲

داستان فیلم گشت ۲ تقریبا پنج سال بعد از اتفاقات قسمت اول (گشت ارشاد) رخ می‌دهد و از آنجا شروع می‌شود که حسن و عباس از زندان آزاد می‌‌شوند؛عطا هم از کما بیرون می‌‌آید و گروه قدیمی دوباره تشکیل می‌‌شوند. عباس و حسن  و عطا مدتی نیز دنبال کار می‌گردند اما موفق نمی‌شوند و تصمیم می‌گیرند مسیر گذشته شان را پیش بگیرند و اتفاقات گشت ارشاد ۲ از همین‌جا آغاز می ‌شود.

زنان و مردان بی مایه و بی ادب

یکی از مواردی که در فیلم گشت ۲ بیش از بقیه به چشم می‌آید، بی‌مایه‌گی و بی‌ارزشی آدم‌های داستان است. ما در کل فیلم حتی یک انسان درست و با اخلاق نمی‌بینیم. از حسن و عباس و عطا گرفته تا دختران همسایه و حتی مسئولین زندان…

همه‌ی شخصیت‌های این داستان به نوعی بی‌اخلاقند و متوجه طرز زندگی بی‌هدف و بی سر و تهی که دارند، نیستند و طوری نشان می‌دهند که انگار این سبک از زندگی، نه تنها مخصوص این قشر که به کل جامعه فعلی ما مربوط می‌شود و تمام مردم درگیر این نوع نگاه و پوچی شده‌اند.

دیالوگ‌های سطح پایین که به بی‌راه ها و هرزه گویی‌ها آمیخته است در سر تا سر فیلم به وفور شنیده می‌شود و گویی هیچ پایانی برای آن نیست. این هرزه‌گویی‌ها نه تنها شامل شخصیت‌های اصلی است که تمام شخصیت‌های فرعی را هم در بر می‌گیرد و به نوعی قوی‌ترین چاشنی طنز این فیلم به حساب می‌آید.

طنز ضعیف و سخیف

داستان فیلم گشت۲ سرگرم ‌کننده و جذاب نیست. قوانین و هنجارهای اجتماعی که زندگی روزمره را تحت تأثیر خود قرار داده‌اند، به نوعی اصلی ‌ترین خوراک این جنس کمدی‌ها هستند. شوخی با ممیزی‌ها و ورود به مباحثی که در محدوده حساسیت‌های دینی، فرهنگی، جنسی و …تعریف می‌شوند، از تنها شگردهای اصلی این فیلم‌ها محسوب می‌شود. قسمت اول این فیلم یعنی “گشت ارشاد” خود یکی از نمونه‌های قابل ‌ذکر این طیف بود و “گشت ۲” همین سبک را با شدت بیشتر به نمایش می‌‌گذارد.

اکثر شوخی‌های فیلم بر پایه مسائل جنسی نوشته شده است. از اشاره‌های نیمه‌ کاره و مبهم به اندام‌های جنسی در قالب فحاشی گرفته تا روابط عاطفی شخصیت‌ها که بعد جنسی‌شان مورد تأکید است، در این دسته قرار می‌‌گیرند.

فیلم در چند مورد از موارد ذکرشده موفق می‌شود، مخاطب خود را غافلگیر کرده و بخنداند اما پیشروی در این جنس از شوخی‌ها در بیش از چند سکانس، حالتی زننده به خود گرفته و نتیجهٔ عکس می‌دهد. حد ومرزهای اخلاقی سینمای داخلی خود موضوع مهم دیگری است که جداگانه قابل ‌بحث و مطالعه خواهد بود اما نکته‌ای که در این مورد جلب‌ توجه می‌کند؛ میزان پیشروی فیلم در گذر از محدودیت‌هاست.

مورد دیگری که در این فیلم توی ذوق می‌‌زند شوخی‌های بسیار سطح پایین، ادا و اطوار زننده و لوده‌ بازی‌ها‌یی است که گویی قرار نیست دست از سر طنزهای سینمای ایران بردارد.

ژانر کمدی که یکی از کهن‌ترین گونه‌های ادبیات نمایشی به شمار می‌‌رود خود به زیرمجموعه‌هایی تقسیم می‌شود که لوده‌ بازی جایی در آن ندارد و این مسئله باعث می‌شود بازی بسیار خوب حمید فرخ نژاد، ساعد سهیلی و پولاد کیمیایی به نوعی در چنین فیلمی به هدر برود و مخاطب احاس خستگی کند.

پولساز اما بی محتوا

در گشت ارشاد یک (که بدون شک نمونه بهتری نسبت به قسمت دومش است) الگویی بهتر وجود دارد. سه احمق زرنگ در مسیرشان به زن‌ها دل می‌‌بندند و برای رسیدن به آن‌ها باید به پول برسند یا اینکه در بازی خطرناکی وارد شوند که با جانشان بازی می‌کند.

الگو در قسمت دوم هم به همین شکل است منتها با سطحی بسیار پایین تر از قسمت اول. آش دست پخت کارگردان از موارد ذکر شده تشکیل شده که طبق آمار چند سال اخیر ثابت کرده است، می‌تواند در گیشه موفق باشد و مسلم است که با پایین آوردن سطح سلیقه ی عده ای از مردم، چنین آثاری با استقبال مواجه می شوند و پولساز هستند.

کلیشه‌ای بودن، تکراری بودن، نبود قصه مرکزی واحد و درگیر کننده، شخصیت‌پردازی مرتبط با داستان اصلی و همه و همه در این فیلم بی‌هدف هستند. فیلم عملاً به خاطر ژانر کمدی‌اش موفق می‌شود؛  فروش بسیار خوبی کند و البته مهم‌ترین دلیلش می‌تواند این باشد که چون رقیب بهتری ندارد در این هدف موفق می‌شود ولی در نهایت آن چیزی که باقی می‌ماند سطح توقع مخاطب است که در این روزها مرتب در سینمای ما پایین می‌آید و خوراک کارگردانان و تهیه کنندگان چنین آثاری می‌شوند.

نظر بیشتر منتقدین

در مورد گشت۲ نظرات زیادی وجود دارد ولی بیشتر این نظرات قریب به اتفاق منفی هستند و فیلم را در ژانر خودش اثری ارزشمند نمی‌بینند. این فیلم طبق نظر منتقدان در بخش داستان‌پردازی یکی از ول‌انگار ترین فیلم‌های چند سال اخیر سینمای ایران است. هیچ‌چیز در این فیلم غیرممکن نیست. هیچ محدودیت منطقی وجود ندارد. هیچ الزام علت و معلولی‌ وجود ندارد. هیچ چارچوبی جدی گرفته نمی‌‌شود. فیلم‌ساز به ‌دلخواه خود هر کار که خواسته با شخصیت‌ها کرده و هر مسیر لحظه‌ای مناسبی به ذهنش رسیده در خط داستانی فیلم جای ‌داده است.

شخصیت‌ها دورهم جمع می‌شوند و به دنبال راهی برای کسب درآمد می‌گردند. در چند سکانس به میوه ‌فروشی مشغول می‌شوند. لحظاتی بعد از یک گروه تئاتر سر در می‌آورند. حضور در یک گروه تئاتر چطور می‌تواند از گزینه‌های آن‌ها باشد؟! (صحنهٔ تئاتر محلِ وقوع چند عدد از شوخی‌های اساسی فیلم است.)

سهیلی به نظر بیشتر منتقدین فیلم بسیار بدی ساخته است. فیلمی که از افتتاحیه تا اختتامیه بدون هیچ مسیر فکر شده‌ای پیش می‌‌رود و در هر موقعیت برای جلب ‌توجه مخاطب دست به هر کار پست و بی‌منطقی می‌‌زند. برای حفظ ادعاهای اجتماعی در مضحک‌‌ترین شرایط حرف در دهان شخصیت‌هایش می‌ گذارد. برای نمایش وجهه ارزش‌ مدار به احمقانه‌‌ترین شکل بر مزار یک شهید گمنام می‌رود. “گشت ۲” می‌خواهد همه‌چیز را با هم داشته باشد غافل از اینکه تک ‌تک اهداف خود را بر ضد خود تبدیل می‌کند و به شیوه‌ای تخریب‌ شده نمایش می‌‌دهد.

حال این سؤال پیش می‌آید که چرا باید چنین فیلمی که هیچ ارزش درستی ندارد در مهم ترین زمان اکران یعنی زمان انتخابات اکران شود؟ چرا در جایگاهی که خیلی از فیلم‌ها باید مدت‌ها منتظر بمانند تا زمانی برای اکران بیابند چنین فیلمی بهترین زمان اکران را از آن خود می‌کند و از بقیه پیشی می‌گیرد.

اعتراضی که وارد نبود!

“مسعود فراستی” در جلسه‌ای که با کمیته فرهنگ، هنر و رسانه کمیسیون فرهنگی داشت در مورد گشت۲ نظراتی داشت که این نظرات در آن زمان بازتاب منفی زیادی پیدا کرد.

“سید صادق طباطبایی”، نایب رئیس کمیته فرهنگ، هنر، رسانه کمیسیون فرهنگی، در مورد صحبت‌های مسعود فراستی در مورد فیلم گشت۲ گفت:

” این منتقد سینما با انتقاد جدی به فیلم سینمایی «گشت ۲» این فیلم را اثری مستهجن خوانده که نمی‌توان به اتفاق خانواده به تماشای آن نشست، لذا قرارشد این فیلم قبل از اکران توسط کمیسیون دیده شود”.

نایب رئیس کمیته فرهنگ، هنر، رسانه کمیسیون فرهنگی مجلس ادامه داده است: “به گفته آقای فراستی در این دوره کپی‌برداری بیش از حدی از فیلم «ابد و یک روز» شده و این فیلم‌ها معضلات اجتماعی را نکبت‌بار و اغراق‌آمیز نشان داده‌اند، اما با این وجود از سوی مسئولان جشنواره برای حضور در بخش‌های مختلف انتخاب شدند.”

مسعود فراستی در حال حاضر در جمع هنرمندان و فیلم سازان ما به عنوان منتقدی که ایراد‌های بنی اسرائیلی می گیرد معروف شده است اما واقعیت این است که اگر منتقدانی مثل او وجود نداشته باشند که سطح هنری فیلم‌ها و بازی‌ها را مد نظر قرار بدهند، سینمای ما هرگز قادر نخواهد بود سطح خود را از جایی که هست بالا‌تر ببرد و فیلم‌هایی مثل گشت۲ مدام تکرار خواهند شد  و سینمای ما  در همان مردابی که گیر افتاده است، مدام در جا می‌زند.

سخن آخر

حدود چند سالی می‌شود که بعد از فیلم “جدایی نادر از سیمین” دیدگاه تازه ای وارد سینمای ایران شده است و این دیدگاه تمام ژانرهای سینمایی ما را در بر گرفته و کارگردانان بسیاری را به دنبال خود کشانده است. در این بین برخی واقعا شیفته‌ی به تصویر کشیدن این دیدگاه منفی و تک بعدی نسبت به جامعه ایران هستند و برخی دیگر به طمع شکار جوایز جشنواره‌های خارجی اینگونه فیلم می‌سازند.

فیلم گشت ۲ در حقیقت دنباله روی ژانر کمدی و سطح پایین فیلم‌های این چنینی است برای به دست آوردن گیشه، فیلمی سراسر لوده بازی که در قالب یک اجتماع بی در و پیکر و پر از بی‌مایگی اتفاق می‌افتد.

کاش مسئولین سینمایی ما کمی بر روی این روند نو ظهور سینما نظارت داشته باشند تا مردم مجبور نباشند از بین فیلم‌های مشابه که همگی در یک قالب ریخته شده‌اند، فیلمی برای دیدن انتخاب کنند.

تحریریه باحجاب – فاطمه قاسم آبادی